اظهارنامه و كاربرد آن
بابك حيدريان
وكيل پايه يك دادگستري
شايد براي شما هم پيش آمده باشد که موضوعي را به ديگري اعلام کرده باشيد اما بعد از مدتي آن شخص منکر اعلام شما و مدعي بي اطلاعي از موضوع شده باشد. در بسياري موارد اثبات اين اعلام و اطلاع مي تواند موجد آثار و تبعات حقوقي عليه طرفين بشود که در اين صورت ممکن است طرف مقابل عمداً منکر اعلام موضوع به ايشان شود. به عنوان مثال مغازه اي را بعنوان مستأجر در اجاره داشته ايد و زمان تخليه آن فرا رسيده اما مالک در مسافرت است و يا به هر علتي حاضر به تحويل گرفتن کليد نيست و از طرفي عدم تحويل کليد به مالک مي تواند ادامه تصرف شما در مغازه قلمداد شده و اجاره بهاي اضافي به شما تحميل کند. يا اينکه مالي را نزد ديگري امانت گذاشته ايد و ايشان حاضر به استرداد آن نيست و قصد داريد عليه او طرح شکايت نمائيد اما بيم آن داريد که نزد مرجع قضايي منکر مطالبه توسط شما مي شود. شايد هم مالي را خريداري کرده ايد و فروشنده حاضر به تحويل گرفتن ثمن معامله نيست و مي‌خواهد به بهانه‌ي عدم پرداخت به موقع ثمن توسط شما معامله را فسخ کند و يا حتي در مجتمع مسکوني مدير هستيد اما برخي ساکنين حاضر به مشارکت در تأمين هزينه‌هاي عمومي مجتمع نيستند و ناگزيريد قبل از اقدام قانوني مراتب را رسماً به ايشان اعلام کنيد.
در چنين مواردي که ميخواهيد امري را به ديگري اعلام کنيد يا حق خود را مطالبه نماييد و يا مي خواهيد چيزي به کسي تحويل دهيد و ممکن است طرف مقابل منکر اعلام توسط شما شود يا از تحويل گرفتن امتناع نمايد، بهترين راهکار استفاده از اظهار نامه است. اظهارنامه نوشته اي است که مطابق شرايط قانوني و در فرم هاي مخصوصي نوشته شده و از طريق ادارات ثبت اسناد و املاک و يا از طريق دفاتر دادگاهها (واحد اظهارنامه) به طرف مقابل ابلاغ مي شود. فرم اظهارنامه دو ستون دارد که در ستون اول اظهارات شما نوشته مي شود و پس از ابلاغ به طرف مقابل، در صورت پاسخ، در ستون دوم پاسخ‌هاي وي نوشته مي شود تا متقابلاً به شما اعلام شود و چنانچه پاسخي هم دريافت نشود در صورت بروز اختلاف بين طرفين مي‌توانيد با ارائه نسخه ابلاغ شده اظهارنامه ادعاي خود را اثبات کنيد.
اظهارنامه در سه نسخه تنظيم مي شود که يک نسخه براي مخاطب ارسال مي شود و از دو نسخه دوم يک نسخه در دفتر دادگاه يا اداره ثبت بايگاني شده و نسخه سوم که معمولاً پس از ابلاغ به همراه نسخه اول، پاسخ هاي مخاطب در آن درج و به واحد اظهارنامه عودت شده به اظهارکننده تحويل مي شود.
ماده 156 قانون آئين دادرسي مدني در خصوص اظهارنامه اعلام مي دارد ” هرکس مي تواند قبل از تقديم دادخواست، حق خود را به وسيله اظهارنامه از ديگري مطالبه نمايد، مشروط بر اينکه موعد مطالبه رسيده باشد. به طور کلي هر کس حق دارد اظهاراتي را که راجع به معاملات و تعهدات خود با ديگري است و بخواهد بطور رسمي به وي برساند ضمن اظهارنامه به طرف ابلاغ نمايد.”
توجه داشته باشيد که اگر موضوع اظهارات شما موعد خاصي دارد بايد موعد مطالبه حق فرا رسيده باشد وگرنه فرستادن اظهارنامه پيش از موعد مطالبه اثر حقوقي ندارد. مثلاً در قرارداد اجاره اگر هنوز پايان قرارداد فرا نرسيده است فرستادن اظهارنامه و خواستن تخليه به موقع ملک از مستاجر فاقد اثر و وجاهت قانوني است. نکته ديگر آنکه ممکن است بخواهيد رسماً به ديگري اعلام کنيد که مي خواهيد شي، وجه نقد، سند يا هر مال ديگري را تحويل ايشان نماييد و طرف مقابل حاضر به تحويل گرفتن آن نيست. در چنين موردي مي توانيد مطابق ماده 157 قانون فوق الذکر با تحويل آن به مراجع پيش گفته و ارسال همزمان اظهارنامه به طرف مقابل اعلام کنيد حاضر به تحويل مال هستيد و چون طرف مقابل از تحويل گرفتن خودداري نموده است مال را در اختيار مراجع قانوني قرار داده ايد و از اين تاريخ مسئوليتي متوجه شما نيست. بديهي است مخاطب مي تواند با مراجعه به محل تحويل و ارائه مدارک لازم خواستار تحويل گرفتن مال شود.توجه داشته باشيد که هنگام تنظيم اظهارنامه از بکار بردن عباراتي که ممکن است آثار حقوقي عليه شما ايجاد کنند اجتناب کنيد و حتماً از يک مشاور حقوقي براي تنظيم اظهارنامه کمک بگيريد.
