زورخانه، مسجد دوم پهلوانان
شهرمن- گروه ورزش
«پهلوان» لقبي است که به ورزشکاري اعطا مي شود که علاوه بر داشتن قدرت جسمي، روح متعالي، مرام و معرفتي جوانمردانه، مورد پذيرش، احترام و محبت مردم کوي و برزن باشد. اين واژه تا بدان جا طي ساليان دراز با ورزش زورخانه اي عجين شده که گاهي يقين حاصل مي شود هيچ ورزشکاري بدون مشق در خاک گود، پهلوان نمي شود. اين روزها در آستانه فرارسيدن عيد نوروز بازار سنت گلريزان در دامان پر مهر و مقدس زورخانه هاي مختلف سرزمينمان براي باز کردن گره اي از کار گرفتاران، در حالي گرم است که علاقه جوانان به اين ورزش تاريخي و با ارزش رو به سردي مي رود.
«محمد خوش اندام» پيشکسوت و رئيس هيئت ورزش‌هاي باستاني استان کرمانشاه، در مصاحبه با «شهرمن»، به معرفي تاريخچه و وضعيت فعلي ورزش باستاني در استان پرداخت که خلاصه اش را در پي مي خوانيد.
چرا زورخانه از قديم الايام تا کنون مکاني مقدس و منحصر به فرد محسوب مي شود؟
به اعتقاد من زورخانه مسجد دوم ورزشکاران است. بارها از پدرم شنيده ام که مؤمنين پس از انجام فرايض دين در مسجد، جسم و روح خود را در مکان مقدس زورخانه پرورش مي دهند. مقام معظم رهبري در فرازي از سخنانش در رابطه با ورزش زورخانه اي فرموده اند:«گود تقدس دارد. اين ورزش را شما نگاه کنيد همه اش خدا و دين است، من ورزشي را دوست دارم که با بسم ا… شروع، با ذکر صلوات و ياد ائمه طاهرين ادامه پيدا کرده و با دعا خاتمه يابد». اين ورزش وقتي با اخلاص و بي ريا انجام شود از تقدس بالايي برخوردار است و لذت روحاني آن از لذت خود ورزش بالاتر است.
کرمانشاه در حال حاضر چند زورخانه دارد وچه تعداد از آنها به صورت خصوصي اداره مي‌شوند؟
چهار باب زورخانه شخصي و شش باب دولتي در استان فعال هستند.
از نظر تعداد و کيفيت زورخانه‌ها نسبت به استان هاي ديگر چه رتبه‌اي داريم؟
اين تعداد در مقايسه با ساير استان‌ها موجب افسوس و تأسف است. اگرچه اين ورزش در استان پهلوان پرور کرمانشاه از ديرباز مورد علاقه اکثريت مردم بوده، ولي به دلايل مختلف به ويژه هشت سال جنگ تحميلي، هم اکنون تعداد زورخانه هاي ما با ديگر شهرها قابل قياس نيست. نياز است در شهرک هاي جديد زورخانه هايي با استانداردهاي فدراسيون ملي و جهاني احداث شوند تا استان ما نيز به جايگاه شايسته خود برسد. زورخانه هاي موجود کوچک و فاقد امکانات هستند و تغيير اين وضعيت نيازمند کمک مسئولين و ورزش دوستان مي باشد.
قديمي ترين زورخانه کرمانشاه که در حال حاضر فعال است کجاست؟
زورخانه پهلوان حسين گلزار کرمانشاهي در بازار زرگرها است که قبلاً به نام زورخانه کهن معروف بود و به علت واقع شدن در محله سنگ تراش هاي داخل بازار، به آن زورخانه سنگ تراش ها هم مي‌گويند. اين مکان که پس از سال‌ها، بناي زيبا و معماري سنتي آن حفظ شده، توسط سازمان ميراث فرهنگي به ثبت ملي رسيده است.
اين بنا چند سال قدمت دارد؟
پهلوان گلزار به سفارش مادرش بانو گلزاره با وساطت آشنايانش به پهلوان صفر کرمانشاهي معرفي مي گردد تا مورد تعليم وي در اين زورخانه قرار گيرد. از زمان در گذشت پهلوان گلزار 170 سال مي گذرد و اين بيانگر قدمت چند صد ساله اين زورخانه مي باشد. بنا بر سوابق از 400 سال پيش اين مکان به صورت زورخانه اداره مي گرديده است.
از پهلوان حسين گلزار ياد کرديد؛ لطفا از ديگر پهلوانان نامي کرمانشاه هم نام ببريد.
اين استان از ديرباز تا کنون مهد پهلوانان و قهرمانان نامي و خوشنام زورخانه اي بوده است. اسامي پهلوانان زمان صفويه و قبل از آن در دست نيست، اما از زمان قاجاريه به بعد مي توان به تعدادي از آنها مانند پهلوانان صفر کرمانشاهي استاد پهلوان گلزار، رضا نعلبند، يار محمد خان(سردار کرمانشاهي)، سيد قاسم چاشني ساز، حسن وثوق معروف به پهلوان کرده، حسين بنکدار، ميرزا نصرا…سعدوند، علي اصغر گرد معروف به کله شير، حسن گرداني، علي آقا سميع پور، يدا… خان محبي و پهلوان اخلاق احمد پندده معروف به احمد مهر کن اشاره کرد.
بسياري از پيشکسوتان معتقدند پدر شما حاج مرشد حسن، در ترويج و اشاعه ورزش زورخانه حق بزرگي بر گردن استان دارد. در اين باره بيشتر توضيح دهيد.
وي در نقاط مختلف شهر، 11 زورخانه داير کرد و با اين‌که هر کدام پس از چند سال کارشان متوقف مي‌شد اما ايشان با عشقي که به ورزش داشت، نااميد و خسته نمي‌شد و به تأسيس زورخانه ديگري مي پرداخت. اوايل انقلاب سه زورخانه سنگتراش ها، سبزه ميدان و تکيه معاون الملک از وي به يادگار مانده بود. اما هم اکنون فقط زورخانه سنگتراش ها فعال مي باشد و توسط برادرزاده ام امير خوش اندام اداره مي گردد. وي در ترويج اين ورزش از هيچ تلاشي فروگذار نکرد و هرگز زورخانه اي را جهت کسب درآمد و افزودن مال تأسيس نکرد. وي هرگز ورزشکار فقيري را از زورخانه نراند و هيچ مرشدي را هنگام تقسيم درآمدش نرنجاند و همه را راضي نگه داشت.
سنت گلريزان هنوز در زورخانه هاي کرمانشاه اجرا مي شود؟ لطفاً مختصري از آداب اين مراسم را شرح دهيد؟
يکي از سنت هاي زيبا و منحصر به فرد، اجراي مراسم گلريزان در زورخانه‌هاست و در تمام شهرهاي کشور برگزار مي گردد. از اصول اصلي اين احسان نيکو، عدم منت گذاري مدعوين، خيرين، ورزشکاران و مديران زورخانه است. اگر يکي از ورزشکاران، مرشد يا مدير زورخانه دچار مشکل و تنگدستي بشود، در پايان سال برايش گلريزان مي کنند. در اين مراسم مديري خوش نام و مورد اعتماد مردم، براي شرکت در مراسم از خيرين و ورزشکاران دعوت مي کند و آنان را در جريان موضوع مي گذارد. وقتي همه در زورخانه جمع شدند، پس از پايان ورزش، پيشکسوت و ميدان دار داخل گود، با رخصت گرفتن از مرشد و بزرگترهاي داخل زورخانه، مراسم زيباي گلريزان را شروع مي کند و چنانچه استقبال خوب باشد که معمولاً اين‌چنين است، با ذکر نام خالق مهربان، چهارده دعا براي چهارده خيّري که به ترتيب چراغ اول تا چهاردهم را به اصطلاح روشن کرده اند، با صداي رسا مي خواند و همه حاضرين آمين مي گويند. سپس در پايان دو نفر از ورزشکاران لنگ تهيه شده اي را به دست مي گيرند و در بين جمعيت مي‌چرخانند تا هرکسي به فراخور توانش در اين کار خداپسندانه شرکت کند. اين سنت ممکن است براي افراد آبرومندي که دچار مشکل شده اند ولي ورزشکار نيستند هم اجرا شود.
در آستانه سال جديد چه جايگاهي را براي ورزش باستاني استان آرزو مي کنيد؟
با بهره از قرآن کريم که در بسياري از موارد بر اخلاص، تقوا، نوع دوستي، تدين، صداقت، گذشت تأکيد دارد، آرزو مي کنم ورزش باستاني در استان کرمانشاه که از قديم به نيکي و مرام پهلواني زبانزد خاص و عام بوده، امروزه نيز در کشور و جهان بدرخشد و از ساير استان ها عقب نماند.
