شاهِ تخمه ها
گزارش شهرمن از بازار تخمه ی سنقر
شاهِ تخمه ها
بنفشه رضایی_ شهرمن
آفتابگردان هاي پربرکت و زيباي شهرستان سنقر، دانه هايي را در دل خود مي پرورند که آوازه‌ي طعم و عطرشان حتي از مرزهاي ايران هم فراتر رفته است. تخمه سنقري،که شاهِ تخمه هاست و طرفداران بي شماري دارد.
بوداده نخريد بهتر است!
به خيابان علامه طباطبايي سنقر که وارد مي شوي، تا چشم کار مي کند کومه هاي “تخمه آفتابگردان” را مي بيني که جلوي مغازه ها خودنمايي مي کنند. مجتبي فعله گري که به قول خودش 16سال است در کار توزيع و فروش تخمه در سنقر فعاليت مي‌کند، معتقد است، يکي از دلايل محبوبيت تخمه‌ي سنقر روش بودادن آن است که سنقري ها آن را به خوبي انجام مي دهند. وي مي گويد: “تخمه سنقر در تناژهاي بالا بيشتر به صورت خام به فروش مي رسد و سپس فروشندگان بر اساس نياز بازار آن را به حال شور شده درآورده و در اختيار خريداران مي گذارند.” در واقع تخمه فروشي هاي اين خيابان يک کارگاه کوچک هستند که با دستگاه هاي خاصي تخمه را حرارت مي دهند و به اصطلاح آن را با مواد خوراکي مانند نمک، ليمو و يا ترکيبي از اين دو “بو” مي دهند. جوش شيرين هم که ماده‌ي بسيارزيان آوري براي سلامتي بدن است و استفاده از آن در خوراکي ها ممنوع مي باشد، متأسفانه گاهي در اين کارگاه ها براي خوش طعم کردن تخمه‌ي آفتابگردان مورد استفاده قرار مي گيرد. يکي از فروشندگان در جواب اينکه آيا از جوش شيرين در بودادن تخمه استفاده مي کنند يا نه؟ با قاطعيت جواب مي دهد:” ما از جوش شيرين استفاده نمي کنيم چون بازرسين بهداشت کارگاه را پلمپ مي کنند!” کارگاه هاي اين خيابان در خرده فروشي، سفارش مشتري را براي بو دادن تخمه با طعم مورد علاقه شان نمي پذيرند.
روش بودادن تخمه
تخمه در کارگاه هاي سنقر توسط دستگاه بو داده مي شود اما به گفته‌ي يکي از کسبه‌ي بازار، مي توان تخمه را خام خريد و بعد آن را در منزل حرارت داد. او روش بو دادن تخمه را اينچنين شرح مي دهد:” به اندازه مصرف، تخمه خام را به صورت خشک و بدون هيچ آبي داخل ماهي تابه ريخته – ظرف خشک باشد زيرا آب باعث مي شود تخمه به ماهي تابه بچسبد-، و شعله را کم کيد. پس از چند دقيقه وقتي که بوي خاص تخمه بلند شد، شعله را خاموش کنيد و به اندازه‌ي نصف استکان آب ليمو يا آب نمک به تخمه اضافه کنيد- تخمه بايد داغ باشد- سپس تخمه را در هواي آزاد پهن کنيد. پس از يک ساعت خشک و آماده‌ي خوردن مي شود.
تخمه درجه يک کمتر از7 هزار تومان
قيمت تخمه درجه يک خام در بازار علامه طباطبايي به صورت عمده کيلويي 6هزار و 500 تومان و به صورت خرده فروشي کيلويي 7هزار و 500 تومان است. نرخ بو داده‌ي اين تخمه حدود يک هزارتومان بيشتر است. يکي از پيشکسوتان اين بازار مي گويد: ” نوع بذر و محلي بودن آن، شرايط آب و هوايي و… سبب شده تا تخمه سنقري منحصر به فرد باشد”. وي ادامه مي دهد:” تازه ترين تخمه در پاييز عرضه مي شود چون کشت بذر آفتابگردان از20 فروردين به بعد شروع مي شود و برداشت آن 12 مهر به بعد، آغاز مي شود و محصول روانه بازار مي گردد”.
توليد سالانه8700 تن تخمه در سنقر
از آنجا که آفتابگردان علاوه بر سنقر در شهرهاي ديگر کرمانشاه مانند شهرستان‌هاي صحنه، کنگاور و قسمت‌هايي از کرمانشاه نيز کشت مي‌شود، برخي حرف و حديث ها درباره‌ي اينکه حجم زيادي از تخمه اي که در سنقر عرضه مي شود، محصول دينور است! شنيده مي شود، به دليل اينکه در داخل بخش دينور امکانات مطلوبي براي فروش تخمه‌ي آفتابگردان يا به قول مردم دينور تخمه‌ي برفتاو يا گل برفتاو، وجود ندارد، دلالان با قيمت ناچيزي به صورت نسيه اين محصول را خريداري مي کنند و آن را به مغازه داران شهرستان سنقر مي فروشند! البته اين موضوع را عرضه کنندگان تخمه در سنقر تکذيب مي کنند. يکي از آنها در باره‌ي چگونگي تشخيص تخمه‌ي سنقر توضيح مي دهد: ” تخمه سنقر مغز نرم و مرطوبي دارد. مغز اين تخمه حتي بعد از حرارت هم اينگونه باقي مي ماند اما تخمه هاي که در شهرهاي ديگر کرمانشاه کشت مي شوند مغز خشکي دارند.” ناگفته نماند طبق آمار اداره‌ي جهادکشاورزي اين شهرستان سالانه حدود 8700 تن تخمه سنقري در سنقر توليد مي شود.
فوائد تخمه‌ي آفتابگردان
گرچه تخمه آفتابگردان بيشتر به عنوان تنقلات مصرف مي شود اما روغن اين دانه يکي از سالم‌ترين روغن‌هاي نباتي است. اين روغن سرشار از اسيد فوليک، ويتامينB ، آهن و روي بوده و در کاهش شدت دفعات گُر گرفتگي به زنان يائسه کمک کرده و از مشکلات بيماري قند مي‌کاهد. اين روغن به دليل غني بودن از اسيدهاي چرب غيراشباع براي سلامتي مفيد و در تثبيت کلسترول خون موثر است. علاوه بر اين روغن آفتابگردان و روغني مناسب براي پخت و پز غذا محسوب مي شود. تخمه‌ي آفتابگردان محصولي است که صادرات هم دارد و به صورت عمده به کشورهاي عراق، انگليس، امارات، پاکستان، کانادا، ترکيه، سوئيس، آذربايجان
