نحوه صحيح معاملات خودرو
بابك حيدريان – وکيل پايه يک دادگستري
بسياري بر اين باورند که براي معاملات خودرو تنظيم مبايعه نامه در نمايشگاه و مراجعه به مراکز تعويض پلاک نيروي انتظامي و اخذ شناسنامه يا برگ سبز خودرو کفايت کرده و با تعويض پلاک عملاً مالکيت خودرو بصورت رسمي و قانوني منتقل مي شود. اين در حاليست که برخي ديگر عقيده دارند که براي معامله خودرو حتما بايد در دفاتر اسناد رسمي اقدام به تنظيم سند رسمي نمود و تا زماني که سند رسمي تنظيم نشده است نقل و انتقال خودرو جنبه قانوني و رسمي پيدا نمي کند.
رويه معمول نيروي انتظامي اين است که صرف تعويض پلاک را کافي دانسته و با صدور شناسنامه و کارت جديد خودرو بنام خريدار و نصب پلاک جديد، خريدار را مالک خودرو مي داند و بسياري از مردم نيز با اعتماد به همين رويکرد پليس از تنظيم سند رسمي خودرو صرفنظر نموده و گاهي خودروها تا چندين نوبت با همين شيوه و به صرف تعويض پلاک مورد معامله قرار مي گيرند.
مشکل زماني پديدار مي شود که محاکم دادگستري و شرکتهاي بيمه شناسنامه مالکيت خودرو را بعنوان سند مالکيت به رسميت نشناخته و در موارد متعددي که نيازمند رسيدگي قضائي است دارنده سند رسمي را مالک خودرو مي دانند و به برگ سبز خودرو ترتيب اثر نمي دهند. بعنوان نمونه زماني که خودرويي به ارث رسيده است و سند رسمي بنام متوفي تنظيم نشده است، ورثه ناگزيرند عليه شخصي که سند خودرو بنام وي است طرح دعوا نموده و سند رسمي اخذ کنند. يا در مواردي که خودرويي دچار حادثه اي شده است که مستلزم پرداخت خسارت يا ديه توسط شرکتهاي بيمه است، صرفاً شخصي که سند مالکيت رسماً بنام وي صادر شده است مي تواند بعنوان مالک اقدام به دريافت خسارت نمايد. همچنين در مواردي که مالک قصد خروج از کشور با خودروي شخصي و دريافت پلاک و گواهينامه بين المللي را دارد ارائه سند رسمي مالکيت الزامي است. در واقع آنچه بعنوان برگ سبز يا شناسنامه مالکيت خودر صادر مي شود صرفاً اصالت خودرو و مالکيت شخص بر پلاک را ثابت مي کند و دلالتي بر مالکيت صاحب پلاک بر خودرو ندارد. براي انتقال رسمي و قانوني هر خودرو دو مرحله اقدامات لازم و ضروري است. مرحله اول مراجعه به مراکز تعويض پلاک و تغيير مشخصات پلاک خودرو بنام شخص خريدار است. تا اينجاي کار فقط پلاک قبلي از روي خودرو منفک شده و پلاکي بنام خريدار جديد صادر و روي خودرو نصب مي شود و از اين طريق خودرو در سامانه نيروي انتظامي داراي هويت جديدي شده و مراحل نصب پلاک جديد روي خودرو جنبه قانوني پيدا مي کند. اما آيا نقل و انتقال خودرو هم جنبه قانوني و رسمي پيدا کرده و قانون اين معامله را به رسميت مي شناسد؟ اصولاً ثبت معاملات راجع به اموال منقول الزامي نيست و همين اصل سبب به اشتباه افتادن بسياري شده است.اما در خصوص معاملات خودرو نقل و انتقالات خودرو نيازمند ثبت رسمي است. اينجاست که مرحله دوم معامله قانوني خودرو بايد انجام شود، يعني ثبت انتقال مالکيت خودر از طريق ثبت رسمي معامله در دفاتر اسناد رسمي. در اين زمينه ماده 29 قانون رسيدگي به تخلفات رانندگي مقرر مي دارد “نقل و انتقال خودرو به موجب سند رسمي انجام مي شود،دارندگان وسيله نقليه مکلفند قبل از هرگونه نقل و انتقال وسايل مذکور در دفاتر اسناد رسمي، ابتدا به ادارات راهنمايي و رانندگي يا مراکز تعيين شده از سوي راهنمايي و رانندگي براي بررسي اصالت وسيله نقليه، هويت مالک، پرداخت جريمه ها و ديون معوق و تعويض پلاک بنام مالک جديد مراجعه نمايند.تبصره1: نيروي انتظامي مي تواند با همکاري سازمان ثبت اسناد و املاک کشور امکان استقرار دفاتر اسناد رسمي را به تعداد کافي در مراکز تعويض پلاک فراهم آورد”. پس بعنوان نتيجه بايد گفت تعويض پلاک و اخذ برگ سبز خودرو صرفاً به منزله تائيد اصالت خودرو و اختصاص هويت به خودرو در سامانه نيروي انتظامي بوده و براي انتقال رسمي و قانوني خودرو اخذ سند مالکيت رسمي ضرورت دارد.